Gnáthóg Mhachaire

Tá mósáic tírdhreacha casta de ghnáthóga i gcórais mhachair ina bhfuil limistéir fhliucha agus thirime araon. Tá siad teoranta ag tránna agus gnáthóga dumhcha fairsinge uaireanta ar thaobh na farraige, le limistéir bhogaigh le tacaíocht ó thailte portaigh agus ó ghnáthóga thailte fraoch ar thaobh na talún.  Is é an mósáic tírdhreacha seo de chuid Machair (muintir agus gnáthóga talún tirime) as a n-eascraíonn éagsúlacht speiceas, go háirithe lapaire phórúcháin agus pailneoirí.

Tosaíochtaí caomhantais

Liostaítear roinnt gnáthóg a fhaightear i gcóras Machair mar ábhar spéise caomhantais laistigh den AE (liostaithe ar Iarscríbhinn I den Treoir ón AE maidir le Gnáthóga) le dhá ghnáthóg tosaíochta aitheanta (iad siúd a bhfuil an leibhéal is airde caomhantais agus cosanta ag teastáil uathu). Is é atá sna gnáthóga seo ná féarthalamh Machair (neamhchineál féarthailte atá uathúil do chórais Machair agus dá ngairtear ‘Machair’ le Cód AE *21A0), agus féarthailte dumhcha seasta (dá ngairtear ‘Dhumhcha Shocraithe’ le Cód AE *2130 (tabhair do d’aire go gcuirtear na gnáthóga tosaíochta a liostaítear in Iarscríbhinn I den Treoir AE maidir le Gnáthóga in iúl i gcónaí le *).

In 2019, mar chuid de thuairisciú na hÉireann don Treoir maidir le Gnáthóga, rinneadh measúnú ar Mhachair agus ar fhéarthailte dumhcha seasta araon mar fhéarach mífhabhrach — Droch stádas caomhantais ar bhonn náisiúnta. Ciallaíonn sé seo go bhfuil baol mór ann go n-imeoidh na gnáthóga, go réigiúnach ar a laghad. Tugann tuilleadh fianaise le fios go bhfuil díghrádú leanúnach ann ó 2013 i leith (féach SPNF 2019).

Laistigh de spriocréimsí tionscadail LIFE maidir le Machair, díreofar ar ghníomhaíochtaí tionscadail chun stádas caomhnaithe tuairim is 1.200 ha de ‘Machairs’ (*21A0) a fheabhsú, is é sin 39% d’achar iomlán na gnáthóige féarthailte Machair in Éirinn (agus san AE), agus tuairim is 1 000 ha de ‘Dhumhcha Shocraithe’ (*2130) nó 12% de limistéar iomlán na gnáthóige sin in Éirinn.

Gnáthóga féaraigh machairí agus dumhcha seasta

Is machairí cósta iad féarthailte machair a fhaightear ó ghaineamh séidte gaoithe agus tá an cineál féaraigh seo teoranta don iarthuaisceart in Éirinn. Tar éis an Bhreatimeachta, tarlaíonn clúdach talún iomlán AE *21A0 Machairs in Éirinn. Tá céatadán suntasach d’ábhar a dhíorthaítear ó bhlaosc san ithir atá mar bhonn taca le féarthalamh Machair, agus tá an fásra saibhir ó thaobh luibh de, le minicíocht íseal speiceas atá ceangailteach ó thaobh gainimh de. Thar na mílte bliain d’fhorbair an ghnáthóg i ndlúthcheangal le feirmeoireacht, go háirithe modhanna traidisiúnta a chleachtadh suas go dtí na 1970í in Éirinn.

Cruthaíonn féarthalamh Machair machairí fairsinge ar chuid de shuíomhanna tionscadail LIFE ar shuíomhanna tionscadail Machair, go minic le tortóga (suntasach ar shuíomh tionscadail Ghleann an Ghleanna) agus/nó a tharlaíonn ar thaobh na gcnoic (mar shampla i limistéar thionscadal Murvey).

Tarlaíonn féarthalamh dumhcha seasta den chuid is mó ar chórais dumhcha níos mó, a fhaightear laistigh den chrios atá faoi cheannas marram. Tarlaíonn na gnáthóga seo i gcás ina gcobhsaíonn an dumhcha agus ina méadaíonn ábhar orgánach an ghainimh. Is cineál gnáthóige an-chasta é seo le roinnt fo-chineálacha. Tá an fásra saibhir ó thaobh speiceas de agus is féidir leis féarthalamh Machair a ghrádú, agus is minic a bhíonn siad casta le chéile.

Gníomhaíochtaí saoil ar Mhachair chun feabhas a chur ar cháilíocht gnáthóige

Is féidir leis na príomhghníomhaíochtaí a théann i bhfeidhm ar Mhachair agus ar ghnáthóga féaraigh dhomhainse a bheith éagsúil ó láthair go suíomh. Go ginearálta, ba cheart an ghnáthóg a bheith éagsúil ó thaobh speiceas de, éagsúlacht mhaith a léiriú i ndáil le struchtúr agus níor cheart go mbeadh aon ghníomhaíochtaí díobhálacha leanúnacha ann.

Beidh príomhghníomhaíochtaí LIFE maidir le Machair do ghnáthóga ag obair le feirmeoirí agus le húinéirí talún chun a fháil amach conas caighdeán maith gnáthóige a chaomhnú agus a athbhunú, agus trí theicnící athchóirithe gnáthóige atá dírithe ar gach cineál láithreáin a thriail.